Soru
Babam 82 yaşında. Prostat kanseri nedeniyle uzun bir süre hormon tedavisi, kemoterapi ve radyoterapi aldı. Hatta yeni çıkan hap şeklindeki prostat kanseri ilaçlarını da kullandı. Tüm bunlara rağmen hastalık çok ilerledi. Kemik, karaciğer ve akciğerlere yayıldı. Doktorlarımız artık tedavide verilecek başka bir ilaç kalmadığını söylüyorlar. Ancak babamda çok şiddetli kemik ağrıları var. Eczanede hazırlanan bazı ağrı kesiciler kullanıyor ama bunların pek bir yararı olmuyor. Bu ağrılar için sizin ne tavsiyeniz olur?
Yanıt
Kemiğe metastaz yapmış prostat kanserinde ağrılar ne yazık ki şiddetli olabilmekte. Özellikle hastalığın son dönemlerinde ağrıların şiddetinde daha bir artış görülüyor. Yazdıklarınızdan anladığım kadarıyla babanız yeterli derecede ağrı tedavisi almıyor. Oysa günümüz tıbbında ağrıyla baş edebilmek eskiye oranla büyük ilerlemeler göstermiştir. Bu gelişmede yeni ağrı kesicilerin kullanılması başlıca etken olmuştur. Bunun yanı sıra hem hastaların hem de hekimlerin ağrıyı ciddiye alma ve onunla mücadele yaklaşımında gözle görülür gelişme kaydedilmiştir. Bunda onkoloji yani kanser hastalıklarıyla ilgili bilim dalının gelişmesi ve onkoloji hekimlerinin sayısının artmasının etkili olduğunu düşünüyorum.
Ağrı tedavisinde ilk adım basit ağrı kesicilerin kullanılmasıdır. Bunlar arasında parasetamol ve romatizma tedavisinde kullanılan steroid dışı inflamasyonu önleyen ilaçlar önceliği alır. Bununla tedavi edilemeyen hastalarda narkotik etkisi düşük ağrı kesiciler verilir. Sanırım babanıza verilen tedavi bu aşamada bulunuyor. Bununla ağrılar kesilmiyorsa o zaman daha güçlü narkotik analjeziklere geçmek gerekir. Bu noktada hastaların alışkanlık yapar diye bazı itirazları olduğunu ve bu tür ilaçları kullanmakta çekingen davrandıklarını gözlüyoruz. Oysa narkotik analjeziklerin ağrı nedeniyle alındığında alışkanlık ve bağımlılık yapma etkisi keyif için alınmaya göre çok daha düşüktür. Ağrının ortadan kaldırılması hastanın moralini düzeltir, yaşam kalitesini artırır. Bu nedenle bu tür ilaçları kullanmaktan çekinmemek gerekir. Burada bir başka yanlış da ağrı kesicinin bir kez alınınca ağrıyı tamamen geçireceği beklentisidir. Kanser yerinde durdukça ağrı devam eder. Önemli olan belli aralarla kullanılan ağrı kesicilerin ağrıyı kontrol altında tutmasıdır. Günümüzde narkotik analjezikler çok gelişmiştir ve deriye yapıştırılıp 48-72 saat süreyle yavaş salınım yapan narkotik bantlar da vardır.
Tüm bunlarla geçmeyen ağrılarda hasta istediğinde damardan morfin veren sistemler kullanılabilir. Sinir blokajı, ağrılı kemik bölgesine radyoterapi ve bazı nükleer maddeler de ağrı tedavisinde kullanılabilir.