Soru
Annem 49 yaşında. Meme kanseri nedeniyle kemoterapi almakta. Bu süreçte hiç iştahı kalmadı, ağzının tadı kaçtı ve burnuna kötü kokular geliyor. Üstelik kilo da verdi. Bunların sebebi nedir ve önlemek için ne yapmamızı tavsiye edersiniz?
Yanıt
Kanser hastalarında gerek hastalığın kendisine gerekse kemoterapi ve radyoterapiye bağlı olarak iştahsızlık sıkça görülür. Sizin de belirttiğiniz gibi tat ve koku alma duyularında değişiklikler olur. Erken doyma, bulantı ve kusma görülebilir. Hatta özel bazı yiyeceklere spesifik tiksinmeler ortaya çıkabilir. Örneğin hasta etten tiksinebilir. Kansere bağlı iştahsızlıkta en önemli faktörün, tümörden kaynaklanan inflamatuar reaksiyon olduğu bilinmektedir. Bu durum vücudun enerji dengesini sağlayan sinirsel sistemde bozukluğa yol açmakta ve beynin iştah algısını değiştirmektedir.
Kemoterapiye bağlı iştahsızlık en sık olarak bulantı, kusma ve tat duyusunun bozulmasından dolayı ortaya çıkar. Burada psikolojik faktörlerin de benzer belirtilere yol açabileceğini unutmamak gerekir. Öyle ki hastada kemoterapiye bağlı bulantı ve kusma gelişeceği düşüncesi gerçekten de şiddetli bulantıların olacağının habercisidir. Bu yüzden hastalarda bu beklentiyi kıracak önlemler alınması gerekir. Kemoterapi sırasındaki bulantı ve kusmalarla birlikte yaşanan negatif psikolojik duygular sonucu et gibi belirli yiyeceklerden tiksinti ortaya çıkabilir. Bu nedenle hastaların en sevdiği yiyeceklerin bulantı ve kusmaya bağlı kötü psikolojik duygulanımların olduğu dönemlerde verilmemesi gerekir. Tüm bunların yanısıra günümüzdeki bulantı ilaçlarının eskiye göre daha gelişmiş olduğunu da belirtmek isterim.
Tat değişikliklerinin bir nedeni de kemoterapi ilacının tükürüğe geçmesidir. Bundan dolayı çok fazla tükürük salınımına neden olan gıdalardan kaçınılmalıdır. Fazla çiğneme tükürük salgısını arttıracağından gıdaların fazla çiğnenmeden yenilmesi denenmelidir. Hasta kendisinde en az tat değişikliği yapan yiyecekleri tespit etmeli ve onları tüketmelidir.
Çinko eksikliği, dil papilla yapısındaki değişiklikler de ağız tadını bozabilir. Özellikle tatlı bir metalik his varsa çinko tedavisi yararlı olabilir. Folik asit, alfa-lipoik asit ve B vitaminleri bazı hastalardaki metalik tat duyusunu azaltabilir.
Kemoterapi sırasında kişinin ruhsal olarak kendisini motive etmesi, fiziksel aktiviteye zaman ayırması, örneğin doğa yürüyüşleri, aerobik egzersizler yapması olumsuz duygulanımların azalmasında, dolayısıyla iştahın artmasında etkili faktörlerdendir.