Soru
Ben 44 yaşında bir kadınım. 40 yaşından beri her yıl mamografi yaptırırım. Son mamografimi 9 ay önce çektirmiştim. Herhangibir anormallikten söz edilmemişti. Ancak yakın bir zaman önce sol göğsümde kitle tespit edildi, biyopsi yapıldı. Kanser olduğum söylendi. Bu durumda benim mamografi yaptırmamın ne anlamı kaldı? Kanserden korunmak için hangi tetkikleri yaptırmam gerekirdi?
Yanıt
Sağlıklı insanlara yapılan “check-up” testleri hastalıkların oluşmadan önce tespit edilmesini ya da hastalığa erken dönemde tanı konulmasını sağlar. Tüm hastalıklar için “check-up” oluşturmak olanaksızdır. Oluşturulan testler, genellikle en sık karşılaşılan, yaşamı tehdit eden hastalıklar içindir. Kanser alanında en sık kullanılan testler şu şekilde sıralanabilir:
1. Kadınların 40 yaşından sonra yılda bir kez ya da iki yılda bir mamografi yaptırması.
2. Erkeklerin 50 yaşından sonra yılda bir kez kanda “prostat spesifik antijen” denilen PSA ölçümünü yaptırması.
3. Hem erkeklerde, hem de kadınlarda 50 yaşından sonra kolonoskopi denilen tetkikle kalın barsakların direkt olarak incelenmesi. Bu tetkik 3 ile 5 yılda bir yapılır. Bunun kadar etkili olmasa da yılda bir kez dışkıda gizli kan bakılması da yararlı bir incelemedir.
4. Kadınların cinsel yaşamı başladıktan sonra yılda bir kez “pap smear” testi yapılarak rahim ağzı kanserine karşı önlem alınması.
5. Yıllık cilt muayenesiyle kanser olabilecek deri bulgularının tespit edilmesi.
6. Sigara içen, kronik bronşit bulguları ya da öksürük ve benzeri yakınmaları olan riskli kişilerde akciğer spiral tomografi çekilmesi.
Dikkat edilirse burada tüm kanserler yoktur. Bunlar en sık karşılaşılan ve yapılması kolay sonuç verebilecek testleri kapsamaktadır. Bir anlamda toplumsal tarama testleridir. Bazı testler kanserin erken aşamada yakalanmasının yanısıra kansere zemin hazırlayan lezyonların tespit edilmesini de sağlar. Örneğin kolonoskopide zamanla kanserleşebilecek polipler görülerek aynı seansta çıkarılır. Mamografide meme kanserinin erken bulgusu olan mikro düzeydeki kireçlenmeler tespit edilir. Sizdeki hastalık mamografiden sonra başlamış ya da atlanmış olabilir. Risk faktörü çok yüksek olan kişilerde mamografi ile dönüşümlü meme magnetik rezonans tetkiki (MR) yapılabilmekte, böylece bazı hastalarda mamografi ile tespit edilemeyen kanserleri yakalamak mümkün olabilmektedir.