KANSIZLIĞIN TEK NEDENİ DEMİR EKSİKLİĞİ DEĞİLDİR
Soru
Ben 24 yaşında bir kadınım. Kendimi bildim bileli kansızlığım var. Bunun için çeşitli doktorlara gittim ve demir hapları kullandım ama kansızlığım bir türlü düzelmedi. Kansızlığın demirle düzelmesi gerekmez mi? Bunun sebebi sizce ne olabilir?
Yanıt
Kansızlık tek bir hastalık değildir. Çok farklı hastalıklar nedeniyle ortaya çıkan bir sonuçtur. Kanımızda üç türlü hücre bulunur: 1-Alyuvarlar, 2-Akyuvarlar, 3-Trombositler (ya da platelet denilen hücreler). Akyuvarlar bağışıklık sistemiyle ilgili elemanlardır. Trombositler ise kanın pıhtılaşmasını sağlayan hücrelerdir. Bir yerimiz kesildiğinde kanamayı ilk durduran yapılar bunlardır. Kansızlık denildiğinde alyuvarlarla ilgili sorunlar anlaşılmalıdır. Alyuvarlar kılcal damarlar aracılığıyla vücudun en ücra köşelerine kadar oksijen taşıyan hücrelerdir. Bunu, içindeki hemoglobin denen ve kana kırmızı rengini veren madde aracılığıyla yapar. İşte bu hemoglobin denilen maddede azalma olursa vücudun oksijen ihtiyacının karşılaşmasında sorunlar ortaya çıkar. Halsizlik ve bitkinlik olur, solukluk görülür. Vücut, eksikliği giderebilmek için dokulara daha fazla kan göndermeye çalışır. Bu nedenle kalp daha çok kan pompalamak zorunda kalır, taşikardi (kalp atım sayısının artması) ve çarpıntı olur.
Kandaki hemoglobinin azalması yani kansızlık yalnızca demir eksikliğinde olmaz. B 12 ve folik asit denilen vitaminlerin eksikliğinde de kansızlık oluşabilir. Çünkü bu vitaminlerin eksikliğinde hücre DNA’sının yapımı bozulur ve hatalı alyuvarlar ortaya çıkar.
Bir başka sıkça görülen kansızlık nedeni Akdeniz anemisi yani talasemidir. Ülkemizde ve Kıbrıs’ta beta talasemi taşıyıcılığı nadir olmayarak görülmektedir. Bu durumda da alyuvarlar hızla yıkılır ve işlevleri azalır. Talasemi taşıyıcılığı demir eksikliğiyle sıkça karıştırılabilmektedir. Kesin tanısı için hemoglobin elektroferezi gibi testlere başvurulmalıdır. Böyle bir durumda demir vermenin bir yararı yoktur. Hatta gereksiz demir yüklenmelerine neden olunabilir.
Kronik hastalıklardaki kansızlık da bazen demir eksikliğiyle karışabilir. Üstelik bu hastalarda serum demiri azalmıştır ama buna rağmen demir eksikliği yoktur ve demir vermekle kansızlık düzelmez.
Alyuvarların hızla yıkıldığı kimi doğuştan kimisi sonradan edinilmiş birçok hastalıkta da kansızlık görülebilir.
Tüm bu nedenlerle kansızlığı uzun süreden beri devam eden bir kişinin ayrıntılı olarak incelenmesi ve altta yatan nedene göre tedavisinin yapılması gerekir.